သျှမ်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်းမှ ထိုင်းနယ်စပ်သို့ သွားသည့်လမ်းတလျှောက်တွင် လက်နက်ကိုင်များက လူငယ်များကို စစ်ဆေး၊ဖမ်းဆီးမှုများ အပြိုင်အဆိုင်များ ပြုလုပ်နေကြောင်း စုံစမ်းသိရသည်။
သျှမ်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်းမှ ထိုင်းနယ်စပ် သွားသည့်လမ်းတွင် ဖေဖော်ဝါရီလ နောက်ဆုံးပိတ်မှ စ၍ လက်နက်ကိုင်များ စစ်ဆေး ဖမ်းဆီးမှုများလာသဖြင့် လူငယ်များ၊ ခရီးသွားပြည်သူများက စိုးရိမ်နေကြပြီး ကားသမားများလည်း အခက်အခဲများ ကြုံတွေ့နေရကြောင်း ခရီးသွားပြည်သူများက သျှမ်းသံတော်ဆင့်ကိုပြောသည်။
“လူငယ်တွေက သိပ်တောင် မတင်ရဲတော့ဘူး။ပန်င နားမှာနေ့တိုင်း လိုလိုကို စောင့်နေတာ။ တခြားကားတွေ ကလည်း လူကြီးတို့ အသက်ကြီးတဲ့သူ ၊ ဆေးသွားကုမယ်ဆိုရင် ပေးသွားပါတယ်။ ခုနောက်ပိုင်းတော့ လူငယ်တွေက သိပ်မသွားရဲ တော့ဘူး။ စစ်မှုထမ်းစာရင်ထဲ ပါရင်တော့ ခေါ်ထားတယ်ဆိုတဲ့ သဘောပေါ့။”ဟု ကားသမားတစ်ဦးက ပြောသည်။
ထိုင်း-မြန်မာနယ်စပ် တာချီလိတ်မြို့ သို့သွားသော လမ်းမကြောတွင် ရပ်ကွက်၊ကျေးရွာ ထောက်ခံစာများ၊ နိုင်ငံသား မှတ်ပုံတင်များ အိမ်ထောင်စု စာရင်းများကို ယခင်ထပ်စစ်မှုများတင်းကြပ်ကာ အသက် ၁၈ နှစ်အောက် ကလေးများကို လည်း မိဘ မပါရင် သွားလာခွင့်မပြုကြောင်းနှင့် ၁၈ အထက်လူငယ်များကိုလည်း ဖမ်းဆီးမှုများ ရှိနေကြောင်း ကိုယ်တိုင် ကြုံတွေ့ခဲ့သော အသက် ၃၀နှစ်အရွယ်ရှိ အမျိုးသမီးတစ်ဦးက သျှမ်းသံတော်ဆင့်ကို ပြောသည်။
“တာချီလိတ်သွားနေတာတွေကတော့ အရင်လောက်မတွေ့တော့ဘူး။ သူများလည်း သိပ်မသွားရဲတော့ဘူး။ အဓိကတော့ ဖမ်းခံရမှာစိုးရိမ်ရတာပေါ့။ တချို့တွေကလည်း ပြန်လာချင်တာလည်း မလာရဲဘူး။သ သျှမ်းစစ်သား ပဲကြောက်ရတာ မဟုတ်ဘူး။ ဗမာစစ်သားတွေကိုလည်း ကြောက်ရတယ်။ သူတို့က ခေါ်သွားရင်တော့ ဘယ်ရောက် မလဲဆိုတာ မသိရဘူး။ ကြောက်ရတာပေါ့။”ဟု ၎င်းအမျိုးသမီး က ဆိုသည်။
ထို တိုင်းရင်သားလက်နက်ကိုင်များ အပြိုင်အဆိုင် စစ်မှုထမ်းခြင်း ထုတ်ပြန်ချက်များ ထွက်ပေါ်လာပြီးနောက် ကားသမားများအတွက် အခက်အခဲများ ကြုံတွေ့လာပြီး လူငယ်များ ခရီးသည်များနည်းပါး လာသည့်အတွက် ဝင်ငွေနည်းပါးကာ စားဝတ်နေရေး အခက်အခဲလာကြောင်း ကားသမားများက သျှမ်းသံတော်ဆင့်ကို ပြောသည်။
“လူတွေ တင်ရရင်တော့ ပိုမြတ်တာပေါ့။ ပြီးတော့ အရင်လို လွတ်လွတ်လပ်လပ် မသွားရတော့ဘူး။ အဲ့လမ်းသွားတဲ့လူတွေ တော်တော်များများ ကတော့ ၁၀ ယောက်မှာ ဆိုရင်တော့ ၆ ယောက်လောက်က ထိုင်းသွားတာပေါ့။ ကားဆရာတွေ ကလည်း ဘယ်သူမှ အရင်လို သိပ်မသွားရဲတော့ဘူး။ ဧည့်သည်တွေ မရှိရင်တော့ ကျနော်တို့က ခက်ခဲတာပေါ့။ ဆီဈေးတွေ ကလည်း တက်နေတာပဲလေ။ကုန်တင်ပြီး အသွားအပြန်နဲ့ဆို ဘာမှမကျန်ဘူးလေ ခုလိုမျိုးဆိုရင်။”ဟု ကားသမားတစ်ဦးက ပြောသည်။
ဖမ်းဆီးစစ်ဆေးမှုများကို မိုင်းရှူးမြို့နယ် ပန်င ကျေးရွာ လမ်းခွဲ၊ခိုလမ်၊မိုင်းပန်၊တာကော် တံတားနှင့် ကျိုင်းလွန်းလမ်းခွဲ စသည့် နေရာများကို ရှမ်းပြည်တိုးတက်ရေးပါတီ၊ရှမ်းပြည်တပ်မတော် (SSPP/SSA)၊ သျှမ်းပြည်ပြန်လည် ထူထောင်ရေး ကောင်စီ၊ သျှမ်းပြည်တပ်မတော် (RCSS/SSA)နှင့် စစ်ကောင်စီတပ်တို့ စစ်ဆေးဖမ်းဆီးနေခြင်းဖြစ်ကြောင်း ကိုယ်တိုင် ကြုံတွေ့သူများက သျှမ်းသံတော်ဆင့်ကိုပြောသည်။
အဆိုပါကိစ္စနှင့်ပတ်သက်ပြီး RCSS မှ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဗိုလ်မှူးခမ်းစံ နှင့် SSPP မှ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဗိုလ်မှူးကြီး စိုင်းဆုကို သျှမ်းသံတော်ဆင့်က ဆက်သွယ်မေးမြန်းသော်လည်း ပြန်လည်ဖြေကြားခြင်းမရှိပေ။
ပြီးခဲ့သည့် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၉ ရက်နေ့တွင် သျှမ်းပြည်အတွင်း နေထိုင်သည့် ဒေသခံပြည်သူများမှ နိုင်ငံခြားသို့ မိသားစုလိုက် ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ပါက နေအိမ်ဥစ္စာများကို သိမ်းဆည်းသွားမည်ဟု သျှမ်းပြည် ပြန်လည်ထူထောင်ရေးကောင်စီ (RCSS/SSA) က ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
စစ်ရေးပဋိပက္ခ ကာလအတွင်း သျှမ်းပြည်တွင် နေထိုင်ပြီး မည်သည့်တိုင်းရင်းသား လူမျိုးမဆို အသက် ၁၈ နှစ်မှ ၄၅ နှစ်အထိ ကျား၊ မ အားလုံး သျှမ်းပြည်အမျိုးသားရေး တာဝန် ထမ်းဆောင်နိုင်ရန်အတွက် စစ်မှုထမ်းမူဝါဒနှင့် မြေယာမူဝါဒများကို (RCSS/SSA)ကထုတ်ပြန်လာသည်။
အလားတူ ပြီးခဲ့သည့် (ဖေဖော်ဝါရီ ၁၂)ရက်တွင်လည်း သျှမ်းပြည် ကျေးသီးမြို့နယ်ရှိ ဒေသခံများ ထိုင်းနိုင်ငံသို့ သွားမည့်သူများကို ရှမ်းပြည်တိုးတက်ရေးပါတီ၊ ရှမ်းပြည်တပ်မတော် (SSPP/SSA) မှ ပိတ်ပင် ဖမ်းဆီးမှု ပြုလုပ်ကာ၊ ဒေသခံများ ပြည်ပသို့ ထွက်ခွာသွားမည့်သူများနှင့် သယ်ဆောင်ပေးသော ကားသမားများကို ဖမ်းဆီးမည်ဖြစ်ပြီး ကားများကိုပါ သိမ်းသွားမည်ဟု SSPP က ထုတ်ပြန် ကြေညာ ထားသည်။
လွန်ခဲ့သည့် ဖေဖော်ဝါရီ ၁၀ရက်တွင် စစ်ရေး အဖက်ဖက်ရှုံးနိမ့်နေသည့် စစ်ကောင်စီသည် အသက်ပြည့်ပြီး နိုင်ငံသားတိုင်း မဖြစ်မနေ စစ်မှုထမ်းရမည့် ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်း ဥပဒေကို စတင်ကျင့်သုံး တော့မည်ဟု ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
ထိုဥပဒေတွင် အမျိုးသားဖြစ်လျှင် အသက် ၁၈နှစ်မှ အသက် ၃၅နှစ် မပြည့်ခင်အထိ သတ်မှတ်ထားကာ အမျိုးသမီးများ ဖြစ်လျှင် အသက် ၁၈နှစ်မှ အသက် ၂၇နှစ်မပြည့်ခင်အထိ သတ်မှတ်ထားသည်။ ထို့အပြင် အတတ်ပညာ အသက်မွေး ဝမ်းကျောင်း ပြုသည့် ကျွမ်းကျင်သူများဖြစ်ပါက အမျိုးသား အသက် ၁၈နှစ် မှ ၄၅နှစ် အမျိုးသမီး အသက် ၁၈နှစ်မှ ၃၅နှစ်ထိသတ်မှတ်ထားသည်။
ထိုစစ်ကောင်စီထုတ်ပြန်သည့် စစ်မှုထမ်းဥပဒေကြောင့် ပြည်သူများသည် နီးစပ်ရာ နယ်စပ်ဒေသသို့ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ရန် ကြိုးစားနေကြသည်။
