ဆောင်းပါး

အေးမြသည့် ရာသီဥတုအောက်တွင် ပတ်ဝန်းကျင်တခွင် လှပလန်းဆန်း နေသည်။ စူးရှတောက်ပသည့် နေရောင်ခြည်ကြောင့် ထွန်ယက်ထားသည့် မြေကြီးများ ရဲရဲနီသယောင် ထင်ရသည်။ သျှမ်းပြည်နယ် တောင်ပိုင်းရှိ ကလောမြို့နယ်သည် တောင်ပေါ် အပန်းဖြေမြို့ အဖြစ် ကျော်ကြား သကဲ့သို့ စိုက်ပျိုးရေး ထွက်ကုန်များစွာ စိုက်ပျိုး ထုတ်လုပ်နေသည့် ဒေသလည်း...

ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ်နှစ်ဝန်းကျင် ကမ္ဘာတဝှမ်းနည်းတူ မြန်မာနိုင်ငံလည်း ကိုဗစ်-၁၉ ကူးစက်ရောဂါဒဏ်ကို အလူးအလိမ့်ခံနေရပြီး အနယ်နယ် အရပ်ရပ်က ပြည်သူတွေရဲ့ စီးပွားရေး ရုတ်တရက် ထိုးချခံခဲ့ရပြီး၊ ထိခိုက်ဆုံးရှုံးမှုတွေ များစွာ စတင်ရင်ဆိုင်ခဲ့ရပါတယ်။ အဲ့ဒီထဲမှာ ဘိုးဘွားတွေလက်ထက်ကတည်းက လုပ်ကိုင်လာတဲ့ ရိုးရာလက်မှုလုပ်ငန်းလုပ်ကိုင်သူတွေရဲ့ လူမှုစီးပွားဘဝတွေဟာလည်း ထိခိုက်ယိမ်းယိုင်ခဲ့ရပါတယ်။ ကိုဗစ်ရောဂါကြောင့် အခက်ခဲမျိုးစုံ ကြုံတွေ့နေရတဲ့အပြင် စစ်ကောင်စီက...

စစ်တပ် ကနေပြီး နိုင်ငံတော်အာဏာကိုသိမ်းယူခဲ့တာ ဖေဖော်ဝါရီ (၁)ရက်နေ့မှာ တနှစ်တင်းတင်းပြည့် ခဲ့ပါပြီ။ စစ်အာဏာသိမ်းပြီး တနှစ်အတွင်းမှာတော့ မြန်မာပြည်ရဲ့ နိုင်ငံရေး အပြောင်းအလဲတွေ များစွာရှိလာခဲ့ပြီး၊ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ တွေနဲ့ အာဏာသိမ်း စစ်တပ်ကလည်း နေ့စဉ်နဲ့အမျှ တိုက်ပွဲတွေ နေရာအနှံ့ ဖြစ်ပွားနေပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲ ရလဒ် မှန်ကန်မှု မရှိ ဟု...

“အခုချိန်က ပြောင်းဖူးချိုး စပါးရိတ်တဲ့ အချိန်လေ။ တချို့က စပါး မရိတ်ရသးဘူး။ အခု စစ်ရှောင်ထဲကဆို ခပ်များများက ပြောင်းဖူး မချိုးရသေးဘူး၊ စပါးလည်း မရိတ်ရသေးဘူး” ဟု စစ်ဘေးရှောင် အမျိုးသမီးတစ်ဦးက ပြောသည်။ သျှမ်းပြည် တောင်ပိုင်း မိုင်းကိုင်မြို့နယ်တွင် သျှမ်းတော်လှန်ရေး တပ်ဖွဲ့နှင့် မြောက်ပိုင်း မဟာမိတ်...

မောင်မောင် (အမည်လွဲ ) ဟာ အသက် ၂၀ ခန့်ရှိ လူငယ်တစ်ဦးဖြစ်ပြီးတော့ တောင်ကြီးဒေသခံ လည်းဖြစ် ပါတယ်။ မောင်မောင် မှာ မောင်နှမ ရင်းခြာ အမတစ်ဦးရှိပြီး လက်ဘက်ရည်ဆိုင် လုပ်ငန်းလုပ်ကိုင် လျက်ရှိ ပါတယ်။ နေ့စဉ် မောင်မောင်တစ်ယောက် သူနေထိုင်ရာ ဘုရားဖြူရပ်ကွက်ကနေ အမရဲ့...

“မိုးရာသီဆိုရင်တော့ ကျောက်မီးသွေးမြေစာပုံက ထွက်လာတဲ့အနံ့တွေက အရမ်းဆိုးတယ်။ ကြာရင် ကျန်းမာရေးထိခိုက်မှုတွေရှိလာနိုင်တယ်”- လို့ သျှမ်းပြည်တောင်ပိုင်း လွိုင်လင်ခရိုင် မိုင်းကိုင်မြို့နယ် ဝမ်းခမ်းနားကျေးရွာနေထိုင်သူ စိုင်းလူ က ပြောပြလာပါတယ်။ မိုးရာသီချိန်မှာ မီးလောင်ကျွမ်းနေတဲ့ မြေစာပုံက ထွက်လာတဲ့အနံ့ ဟာ မိုင်းကိုင်မြို့နယ် ဝမ်းခမ်းနာကျေးရွာ တစ်လုံးကို လွှမ်းမိုးသွားပါတယ်။ အဲ့ဒီ အနံ့တွေကြောင့် ဒေသခံပြည်သူတွေ...

ကွင်းပြင်အကျယ်ကြီးထဲကို အသက်အရွယ်အစုံ အမျိုးသားတွေ တရိပ်ရိပ်နဲ့ လာတဲ့သူကလာ ဟိုနားတစု ဒီနားတစု စုပြီး ထိုင်နေတဲ့သူတွေက ထိုင်နေကြပါတယ်။ ရုတ်တရက် အဝေးကနေကြည့်လိုက်ရင်တော့ ပွဲစျေးတန်းလို့ ထင်ကောင်းထင်မိပါလိမ့်မယ်။ အဲ့နေရာကတော့ ကျောက်မဲမြို့ အနောက်ဘက်ရှိ ရပ်ကွက်(၉) တိလင် နဲ့ တောင်နောက်ကြား လယ်ကွင်းအဟောင်းနေရာမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲ့နေရာကို လာတဲ့သူတွေကတော့ မူးယစ်ဆေးဝါးသုံးစွဲဖို့အတွက်...

“ ဒီရွာသစ်က လျှပ်စစ်မီးမရှိဘူး။ သူ့အိမ်လဲဆောက်ပြီးရော မီးတိုင်က ချက်ချင်းရောက်လာတယ်။ မီးလဲ လင်း လို့ ထိန်လို့ပေါ့။ ဘယ်သူ့အိမ်လဲမေးတော့ ဝန်ကြီးခွန်ရဲသွေးရဲ့အိမ်တဲ့” - တောင်ကြီး ဟိုပုံးမြို့အဆင်း နောင်လေ အုပ်စုဝင် ၆ မိုင် ကွက်သစ်က ပအိုဝ်းလူငယ်တဉီးက ကျေနပ်မှုရှိပုံမပေါ်ဘဲ ပြောပါတယ်။ ခွန်ရဲသွေးဟာ တပ်အာဏာမသိမ်းခင်က...

“ကျနော်က မိသားစုကို ဖီဆန်ပြီး ဒီလမ်းကို ရွေးခဲ့တာ၊ ဒီတော်လှန်ရေးအတွက်ကိုပဲ ဘဝကိုပုံအပ်လိုက်တာ၊ဘဝ တင်မကဘူး နောက်ထပ်အသစ်တွေကိုလည်း ရင်းလိုက်ရတယ်” လို့ ကိုသူရက ဆိုထားပါတယ်။ စစ်အာဏာမသိမ်းခင်က ကိုသူရ ဟာ တောင်ကြီးမြို့ အမျိုးသား ဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့ချုပ် (NLD)ပါတီရဲ့ ဗဟိုလူငယ်အဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးပါ။ သူဟာ အနာဂတ်မှာ လွှတ်တော်အမတ်ဖြစ်ရန် ရည်ရွယ်ချက်ရှိသူဖြစ်ပြီး စစ်တပ် အာဏာသိမ်းလိုက်ချိန် မှာတော့ လွှတ်မြောက်နယ်မြေကို ထွက်ခွာလာပြီး လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ရေးသမားဘဝသို့ ပြောင်းလဲခဲ့ရသူဖြစ်ပါတယ်။ “အခုတော့ လက်နက်ကိုင် တော်လှန်ရေးသမားပေါ့၊ လုပ်ချင်တဲ့အရာတွေ ဆုံးရှုံးသွားပေမယ့် လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ရေးသမားတစ်ယောက် ဖြစ်လာတော့ ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် မနိုင်သေးခင်မှာတောင် ကိုယ့်ကိုကိုယ် လိပ်ပြာလုံတယ်” လို့ ကိုသူရက ဆိုပါတယ်။ စစ်တပ် အာဏာသိမ်းပြီးတဲ့နောက် ဆန္ဒပြ သပိတ်စစ်ကြောင်းတွေကို ဦးဆောင်ခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းမှာတိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့တွေရှိရာနေရာကို ထွက်လာခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ စစ်ကောင်စီတပ်တွေဟာ အာဏာသိမ်းမှုဆန့်ကျင်ဆန္ဒထုတ်ဖော်တဲ့ လူငယ်တွေကို ဖမ်းဆီးပြီးနောက်အလောင်းကိုပဲ ပြန်ပေးတာမျိုးရှိသလို ဖမ်းဆီးပြီးနောက် လနဲ့ချီ အဆက်အသွယ်မရဘဲ ပျောက်ဆုံးနေကြတဲ့ လူငယ်တွေ၊ အကြောင်းအမျိုးမျိုးနဲ့ စစ်ကောင်စီကဖမ်းဆီးပြီး သေဒဏ်ချမှတ်ခံလိုက်ရတဲ့ လူငယ်တွေလည်း ရှိနေပါတယ်။ “စစ်ကောင်စီက သူတို့ကို ဆန့်ကျင်တဲ့ တော်လှန်ရေး လူငယ်တွေ အပါအဝင် အပစ်မဲ့ ပြည်သူကိုလည်းရက်ရက်စက်စက် ဖမ်းဆီးသတ်ဖြတ်နေတဲ့အနေအထားမှာ အဓိက က ကျနော်တို့နိုင်ငံမှာ ဒီမိုကရေစီအရေးတွေ လူ့အခွင့်အရေးတွေ ဆုံးရှုံးနေတာပေါ့၊ တစ်နေ့ကျရင် သူတို့(စကစ)ကို လက်တုန့်ပြန်နိုင်မယ်လို့ မျှော်လင့်တယ်” လို့ ၎င်းက ပြောပါတယ်။ ဒီဇင်ဘာ ၂၁ရက်  နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်း  (AAPP) ရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်အရ နွေဦးတော်လှန်ရေး ကာလအတွင်း ကျဆုံးခဲ့ရသူ စုစုပေါင်း (၁၃၅၁) ဦး၊ ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်ခြင်းခံထားရသူ စုစုပေါင်း (၈၁၅၃) ဦးရှိပြီး ၎င်းတို့အနက်မှ  (၄၀၁) ဦး မှာ ထောင်ဒဏ်ချမှတ်ခြင်းခံထားရပါတယ်။ ထိုထဲမှ သျှမ်းပြည်မှ သေဆုံးသွားတဲ့ သူရဲကောင်းများမှ စက်တင်ဘာ ၁၁ရက် ထိ စာရင်းအရ ၄၄ဦးရှိပြီး၊ဖမ်းဆီးခံရသူ ၃၆၈ဦးရှိကာ အများစုမှာ လူငယ်များဖြစ်ကြောင်း သျှမ်းအမျိုးသမီး ဆက်သွယ်လှုပ်ရှားရေးအသက်း (SWAN) က ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။ အဲဒီထဲမှာ အသက် ၂၅ နှစ်အရွယ် နန်းနှင်းငယ်လည်း ပါပါတယ်။ စစ်အာဏာရှင်ကို တော်လှန်မှုကြောင့် ၅၀၅ နဲ့ ဖမ်းဝရမ် ထုတ်ခံရပြီး လက်ရှိမှာ အိမ်ကို စွန့်ခွာပြီး တိမ်းရှောင်နေရကြောင်း၊ စစ်အာဏာသိမ်း ၁၀ လကျော်ကာလအတွင်းမှာ အနာဂတ်ပျောက်နေမှုကို ခံစားနေရကြောင်းလည်းနန်းနှင်းငယ်က ဆိုပါတယ်။ သူမဟာ လူ့အခွင့်အရေး ၊ အမျိုးသမီးအရေး ကိစ္စတွေမှာ တက်တက်ကြွကြွဆောင်ရွက်နေသူတစ်ဦးဖြစ်ပြီး၊လူ့အခွင့်အရေး ပညာပေးမှုလုပ်ငန်း လုပ်ဆောင်မှုကို ကြိုက်နှစ်သက်သူ တစ်ဦးဖြစ်ပါတယ်။ “ သျှမ်းပြည်ရဲ့ ကျေးလက်ဒေသတွေမှာ လူ့အခွင့်အရေး၊ အမျိုးသမီးအရေးတွေ သိပ်မသိကြဘူး။ ကျမကပညာပေးမှုတွေကို ပြုလုပ်တယ်။ ဒီစစ်အာဏာရှင်ကိုယ်တိုင်က လူ့အခွင့်အရေးတွေ ချိုးဖောက်သူ၊ လူ့အခွင့်အရေး သမားတွေဖမ်းဆီးနေတာလေ။ ကျမလည်း ဖမ်းဝရမ်းထုတ်ခံရတယ်” လို့ နန်းနှင်းငယ် က ပြောပါတယ်။ လက်ရှိမှာတော့ သူမဟာ လွှတ်မြောက်နယ်မြေကို ရောက်ရှိနေပေမယ့် သူမရဲ့စိတ်ကတော့ နေအိမ်မှာ ကျန်ရှိခဲ့တဲ့ မိသားစုဝင်တွေ မိတ်ဆွေတွေ အတွက် စိုးရိမ်နေရကြောင်း၊ လက်တလောမှာတော့ စစ်အာဏာရှင်ကိုတော်လှန်ဖို့ လုပ်ဆောင်နေကြောင်းလည်း နန်းနှင်းငယ် က လက်ရှိ ကြုံနေရတာတွေကို ပြောပါတယ်။ “တကယ်လို့ အာဏာသိမ်းမှု မရှိခဲ့ရင် လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အသိပညာပေးတွေ လုပ်ဖြစ်နေလောက်ပြီ၊အခုတော့ အိမ်ရဲ့အဝေးမှာ ရှင်သန်နိုင်ဖို့ ကြိုးစားရအုံးမယ်လေ” လို့ ခံပြင်းသံဖြင့် အသံနဲ့ နန်းနှင်းငယ်ကပြောပြပါတယ်။ အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီတွေကြောင့် လူငယ်တွေများစွာ မတရားဖမ်းဆီးခံရခြင်း၊ ပစ်သတ်ခံရတဲ့အပြင်လူငယ်တချို့က အနာဂတ်များ ဝေဝါးနေရဆဲဖြစ်ကြောင်း သျှမ်းပြည်ပညာရေးကဏ္ဍမှာ အစဥ်အမြဲလုပ်ဆောင် နေတဲ့ စိုင်းအိုက်ခေး ကလည်း ဆိုပါတယ်။ “ကိုယ့်ရဲ့ ရည်မှန်းချက်တွေ အိပ်မက်တွေက ဘာမှဆက်လုပ်ကိုင်လို့ အဆင်မပြေဘူး၊ တစ်ဖက်ကလည်းကိုယ်က ဒီတော်လှန်ရေးကိုပဲ စိတ်က ရောက်နေတော့ ကျန်တဲ့ အိပ်မက်တွေ အကောင်အထည်မဖော်နိုင်ဘူး” လို့ စိုင်းအိုက်ခေးက သူ့ရဲ့ ဘဝဖြစ်စဥ်ကို ပြောပြပါတယ်။   ဒီကာလဟာ ဒီမိုကရေစီအရေး၊ လူ့အခွင့်အရေး၊ တရားမျှတရေးအဖွဲ့နဲ ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းတွေမှာလုပ်ကိုင်တဲ့ သူတွေအနေနဲ့ အရင် နေဝင်းခေတ် သို့မဟုတ် အမှောင်ခတ် ကလို ပြန်ရောက်သွားပြီ။ပုန်းလျှိုးကွယ်လျှိုး သို့မဟုတ် မြေအောက်ဆန်ဆန် လှုပ်ရှားမှုနဲ့ ဆက်လုပ်ရတဲ့ အခြေအနေကို ရောက်နေတယ်လို့ သူက ပြောပါတယ်။ “အခုကပြောရမယ်ဆိုရင် ဘာလုပ်ရမှန်းတောင် မသိတော့ပါဘူး၊ လမ်းတွေပျောက်နေတယ်၊ ခေတ်လည်း မကောင်းတော့ဘူး၊ စစ်အာဏာရှင်တွေရဲ့ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှု ကြီးစိုးတဲ့ခေတ်က အမှောင်ခတ်ပေါ့” လို့စိုင်းအိုက်ခေးက ဆိုထားပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ကုန်စေ◌ျးနှုန်းတွေ အဆမတန် မြင့်တက်လာတဲ့အတွက် အသက်ရှင်ဖို့ကိုပင် ရုန်းကန်နေရတယ်လို့ဆိုပါတယ်။ “ကုန်ဈေးတွေကလည်းတက်လာတဲ့အချိန် အရာရာကိုချွေတာပြီး သုံးစွဲနေရတယ်၊ အမျိုးသားရေး အတွက်လူမှုရေးအတွက် ရည်ရွယ်ထားတဲ့ ပန်းတိုင်ထက် အသက်ရှင်ဖို့ ရုန်းကန်နေရတယ် ” လို့ စိုင်းအိုက်ခေး ကညီးထွားပြီး ပြောလာပါတယ်။ အာဏာသိမ်းခံရပြီးနောက် သျှမ်းပြည်အပါအဝင် မြန်မာနိုင်ငံတဝှမ်းလုံးက လူငယ်တွေဟာ ဝေဝါးတဲ့အနာဂတ်နဲ့ ရင်ဆိုင်နေရပါတယ်။ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်၊ ခြိမ်းခြောက်မှု၊ အကြမ်းဖက်မှုတွေကို တွန်းလှန်ဖို့ သူတို့ အိပ်မက်ပန်းတိုင်ကို စွန့်လွတ်ပြီး တော်လှန်ရေးလှုပ်ရှားမှုတွေမှာ ပါဝင်လာခဲ့ကြပါတယ်။ လက်ရှိတိုင်းပြည်ရဲ့ အခြေအနေအရ လူငယ်လူရွယ်များစွာဟာ အရောင်မတူ ယုံကြည်ချက်ခြင်း မတူညီကြပေမယ့် စစ်တပ် အာဏာသိမ်းမှုကို ဆန့်ကျင်ပြီး မိမိလူမျိုး မိမိတိုင်းပြည်ကို နိုင်ငံတကာနည်းတူ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ချင်တဲ့ဆန္ဒတွေက တူညီနေတာကို တွေ့မြင်ရပါတယ်။

“သူက ရင်ဘက်အောင့်တယ်လို့ တစ်ခွန်းပဲ ပြောပြီး ပါးစပ်ကနေ သွေးတွေ အန်ထွက်လာတယ်၊ ကျမလည်း အရမ်းထိတ်လန့်သွားတော့ ဘာလုပ်ရမယ် မသိတော့ဘူး၊ သူ့ကို တစ်ဖက်က ပွေ့ထားပြီး အော်ငိုတာပေါ့” လို့ အမျိုးသမီး တစ်ဦးက ရှိုက်ငိုသံနဲ့ ရင်ဖွင့်ပါတယ်။  မျက်စိရှေ့မှာတင် သူ့ရဲ့ အမျိုးသားကို သေနတ်နဲ့ အနီးကပ် ပစ်သတ်သွားတာကို...