နိဒါန်း
တီမောလက်စ်တေ။ အရှေ့တီမောနိုင်ငံဟု မြန်မာပြည်သူအများစု သိမှတ်ထားကြသည်။ စစ်အာဏာသိမ်းမှုနှင့် ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့နေရသည့် မြန်မာပြည်သူလူထုဘက်တွင် အရှေ့တီမောအစိုးရက ရပ်တည်သည်။
နွေဦးတော် လှန်ရေးကာလ၊ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ(NUG) ကို အရှေ့တီမောအစိုးရက တခုတ်တရဆက်ဆံသည်။ စစ်အုပ်စု၏ စစ်အာဏာသိမ်းမှုကို ရှုတ်ချသည်။
ထို့ကြောင့် ရန်ကုန်မြို့ရှိ တီမောလက်စ်တေသံရုံးမှ သံရုံးယာယီတာဝန်ခံအား ၂၀၂၃ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ ၁ ရက် မတိုင်မီ မြန်မာနိုင်ငံမှ ထွက်ခွာရန် အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီ လက်အောက်ခံ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက အကြောင်းကြား ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
နိုင်ငံတကာအစိုးရများ၏ ဖယ်ကျဉ်ဖိအားပေးမှုများကို ကြီးမားစွာ ရင်ဆိုင်နေရသည့် အာဏာသိမ်းစစ်အုပ်စုက နိုင်ငံတကာအဝန်းအဝိုင်းကို သွေးတိုးစမ်းလိုက်ခြင်းဟုလည်း မှတ်ယူနိုင်သည်။
ယခုတစ်ပတ် BNI-Myanmar Peace Monitor ၏ အပတ်စဉ်သတင်းသုံးသပ်ချက်တွင် မြန်မာ့နွေဦးတော်လှန် ရေး ကာလအတွင်း အရှေ့တီမောအစိုးရ၏ ဆောင်ရွက်ချက်များနှင့် မြန်မာပြည်သူလူထုဘက် ရပ်တည် အားပေးမှုများကို လေ့လာတင်ပြသွားပါမည်။
ဖြစ်စဉ်
၂၀၂၃ ခုနှစ် သြဂုတ်လ ၂၇ ရက်တွင် ဖြစ်သည်။ ရန်ကုန်မြို့ရှိ တီမောလက်စ်တေသံရုံးမှ သံရုံးယာယီတာဝန်ခံ အား မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းမှ ထွက်ခွာရန် သြဂုတ်လ ၂၅ ရက်တွင် အကြောင်းကြားခဲ့ကြောင်း စစ်ကောင်စီ လက်အောက်ခံ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက ထုတ်ပြန်သည်။ တီမောလက်စ်တေအစိုးရသည် ၎င်းတို့၏ ဆက်တိုက် သတိပေးမှုများအကြားမှ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) ကို အားပေးအားမြှောက်ပြုကာ ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုများ ပြုလုပ်နေသည်ဟုလည်း ထုတ်ပြန်ချက်က ဆိုပါသည်။
တီမောလက်စ်တေအအစိုးရတော့ အာဏာသိမ်းစစ်အုပ်စု၏ လုပ်ရပ်ကို ကန့်ကွက်ရှုတ်ချကြောင်း ထိုနေ့တွင် ပင် ကြေညာခဲ့ပြီး မြန်မာပြည်သူများနှင့်အတူ ဆက်လက်ရပ်တည်သွားမည့်အကြောင်း၊ အာဏာသိမ်း စစ်ကောင်စီ အနေဖြင့် လူ့အခွင့်အရေးစံနှုန်းများကို လိုက်နာပြီး အကျပ်အတည်းဖြေရှင်းရေးအတွက် ငြိမ်းချမ်းစွာ အဖြေရှာရန် တိုက်တွန်းထားပါသည်။
ဒီမိုကရေစီ အခြေခံမူဝါဒများနှင့် စံနှုန်းများ၊ တရားဥပဒေစိုးမိုးမှုနှင့် လူသားဂုဏ်သိက္ခာ တို့ကို တန်ဖိုးထားသည့် တီမောလက်စ်တေနိုင်ငံ၏ ရပ်တည်ချက်သည် နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းမှ အစိုးရများအတွက်လည်း စံနမူနာ ထားသင့်သည့် ရပ်တည်ချက်ဖြစ်ကြောင်း သြဂုတ်လ ၂၈ ရက်တွင် NUG က ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
အာဏာသိမ်း စစ်အုပ်စု၏ ဖိအားပေးမှုအမျိုးမျိုးအကြားမှ မြန်မာပြည်သူလူထုဘက်တွင် ရပ်တည်ကြောင်း ပြသခဲ့သည့် တီမောလက်စ်တေအစိုးရ၏ ရပ်တည်ချက်ကို အစဉ်အမြဲ အမှတ်ရနေမည် ဟုလည်း ဆိုပါသည်။
တီမောလက်စ်တေနှင့် NUG
တီမောလက်စ်တေ (ခေါ်) အရှေ့တီမောနိုင်ငံသည် ချက်သမ္မတနိုင်ငံပြီးလျှင် NUG ကို တရားဝင်အစိုးရအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုကာ ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုများ ပြုလုပ်သည့် ဒုတိယမြောက်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။
၂၀၂၃ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၁ ရက်၊ (၉) ကြိမ်မြောက်အရှေ့တီမောအစိုးရအဖွဲ့သစ် ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုပွဲကို တက်ရောက်ရန် နိုဘယ်လ်ငြိမ်းချမ်းရေးဆုရှင် အရှေ့တီမောသမ္မတ ဂျို့စ်ရာမို့ဟော်တာ (Jose Ramos-Horta) က NUG ကို တရားဝင်ဖိတ်ကြားခဲ့သည်။
ဇူလိုင်လ ၁ ရက်မှ ၅ ရက် အထိ NUG နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဒေါ်ဇင်မာအောင်နှင့် ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့၏ အရှေ့တီမောခရီးစဉ်အတွင်း သမ္မတဟော်တာအပါအဝင် ဝန်ကြီးချုပ်၊ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးတို့ဖြင့် တွေ့ဆုံကာ နှစ်နိုင်ငံဆက်လက်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးနှင့် နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက်များအတွက် ဆွေးနွေးနိုင်ခဲ့ကြောင်း NUG ၏ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက ဇူလိုင် ၁၀ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်ပါသည်။
အရှေ့တီမောနိုင်ငံအနေဖြင့် စစ်အာဏာသိမ်းမှုအား တကြိမ်တခါမျှ မကြုံတွေ့ရဖူးသော်လည်း ဒီမိုကရေစီယဉ် ကျေးမှုအား ကမ္ဘာကြီးကို ချပြကာ ဒီမိုကရေစီနည်းလမ်းတကျ လျှောက်လှမ်းသွားမည့်အကြောင်းနှင့် မြန်မာ နိုင်ငံမှ စစ်အာဏာရှင်များအား အာဆီယံအနေဖြင့် ဖိအားမပေးနိုင်သေးသရွေ့၊ မြန်မာ့အရေးအား အာဆီယံအ နေဖြင့် မဖြေရှင်းနိုင်သေးသရွေ့ အာဆီယံအဖွဲ့ထဲ ဝင်ရောက်မည်မဟုတ်ကြောင်း ၂၀၂၃ ခုနှစ် သြဂုတ်လ ၇ ရက်တွင် အရှေ့တီမောသမ္မတဟော်တာနှင့် ဝန်ကြီးချုပ် ဇာနာနာဂတ်စ်မို့တို့က ပြောဆိုခဲ့ပါသည်။
စစ်အာဏာရှင်စနစ် အမြစ်ပြုတ်ချေမှုန်းရေး၊ ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေးသို့ ဦးတည်ပြီး ဘက်ပေါင်းစုံမှ ဆန့်ကျင်တော်လှန်ဖိအားပေးနေသည့် နွေဦးတော်လှန်ရေး၏ စစ်မျက်နှာအသီးသီးတွင် NUG ၏ နိုင်ငံတကာသံခင်းတမန်ခင်း စစ်မျက်နှာသည် အာဏာသိမ်းစစ်အုပ်စုအား ကြီးမားစွာဖိအားပေးထား နိုင်သည်ဟု ဆိုရပါမည်။
ချက်သမ္မတနိုင်ငံ၊ သြစတြေးလျ၊ ပြင်သစ်၊ ဂျပန်၊ ယူကေ၊ နော်ဝေ၊ တောင်ကိုးရီးယားနှင့် အမေရိကန်နိုင်ငံတို့ တွင် NUG ၏ ကိုယ်စားလှယ်ရုံးများ ဖွင့်လှစ်ကာ သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံများမှ အစိုးရအဖွဲ့အကြီးအကဲများ၊ လွှတ်တော်တာဝန်ရှိသူများ၊ နိုင်ငံရေးအင်အားစုများနှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံလျက်ရှိသည်။
စစ်အာဏာသိမ်းမှုအား ကန့်ကွက်ရှုတ်ချပြီး ဒီမိုကရေစီအရေး အားပေးသော နိုင်ငံတကာအစိုးရများအနေဖြင့်လည်း မြန်မာနိုင်ငံ အတွင်းမှ ၎င်းတို့၏ သံတမန်များကို အဆင့်လျှော့ချကာ စစ်အုပ်စုအား အသိအမှတ်မပြုကြောင်း ပြသခဲ့ကြသည်။
သုံးသပ်တင်ပြချက်
မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း စစ်အာဏာသိမ်းကာလ ၂ နှစ်ခွဲကျော် ကြာမြင့်လာသည်အထိ နိုင်ငံတကာအစိုးရအများစု သည် အာဏာသိမ်းစစ်အုပ်စုအား အသိအမှတ်မပြုဘဲ ဖယ်ကျဉ်ဖိအားပေးကာ မြန်မာပြည်သူလူထု၏ နွေဦး တော်လှန်ရေးနှင့်အတူ ရပ်တည်ကြောင်း ပြသလျက်ရှိသည်။
တရုတ်၊ အိန္ဒိယ၊ ထိုင်း စသော အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံ များသည်ပင် အာဏာသိမ်းစစ်အုပ်စုအား အကျိုးစီးပွားအရ မကင်းရာမကင်းကြောင်း ဆက်ဆံနေရသည့် အခြေအနေတွင် ရှိပါသည်။
အာဏာသိမ်းစစ်အုပ်စုနှင့် စစ်အာဏာသိမ်းမှုအား ဆန့်ကျင်သော နွေဦးတော်လှန်ရေးအင်အားစုများအကြား အလေးသာမည့် အစုအဖွဲ့ကို စောင့်ကြည့်ကာ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းမှ ၎င်းတို့၏ အကျိုးစီးပွားများကို ကာကွယ်နိုင်ရေး တွက်ချက်နေကြသည်။
နိုဘယ်ငြိမ်းချမ်းရေးဆုရှင် အရှေ့တီမောသမ္မတဂျို့စ်ရာမို့ဟော်တာ နှင့် အရှေ့တီမောအစိုးရအဖွဲ့သည် ဒီမိုကရေစီယဉ်ကျေးမှုကို ဦးစားပေးရွေးချယ်ကာ လက်နက်အားကိုးဖြင့် တရားမဝင် စစ်အာဏာသိမ်းမှုအား ရှုတ်ချပြီး မြန်မာ့နွေဦးတော်လှန်ရေး (ဝါ) လူထုတော်လှန်ရေးနှင့်အတူ ရပ်တည်ကြောင်း ပြသခဲ့သည်။
နိုင်ငံတကာ သံခင်းတမန်ခင်းတွင် အကြီးအကျယ်ကျရှုံးနေသည့် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင်၏ အာဏာသိမ်း စစ်အုပ်စုသည် ၎င်းတို့၏ စစ်အာဏာသိမ်းကာလအတွင်း နိုင်ငံတနိုင်ငံ၊ အစိုးရတစ်ရပ်၏ သံရုံးတာဝန်ခံတစ်ဦးအား နှင်ထုတ်သည့် လုပ်ရပ်သည် နိုင်ငံတကာအဝန်းအဝိုင်းအား ပထမဦးဆုံးအကြိမ် သွေးတိုးစမ်းလိုက်ခြင်း ဖြစ်သည်။
သို့သော် ဆိုခဲ့ပါ အာဏာသိမ်းစစ်အုပ်စု၏ အရှက်မဲ့လုပ်ရပ်အား ဆောဒကမတက်ဘဲ မြန်မာပြည်သူ လူထုနှင့်အတူ ဒီမိုကရေစီအရေးအတွက် ဆက်လက်ရပ်တည်မည့် အကြောင်း ထုတ်ပြန်ခဲ့ခြင်းကို ထောက်ရှ ကြည့်ပါက အရှေ့တီမော၏ ဒီမိုကရေစီအရေး၊ ဒီမိုကရေစီ ယဉ်ကျေးမှုအတွက် ရပ်တည်ချက်သည် လက်တွေ့ကျသည်ဟု ဆိုရပါမည်။
အမေရိကန်၊ ယူကေ၊ သြစတြေးလျ၊ ဂျာမဏီ၊ ချက် စသော နိုင်ငံတကာအစိုးရများအတွက်လည်း အရှေ့တီမောကဲ့သို့ ရွေးချယ်စရာများ ကြုံတွေ့လာနိုင်ကြောင်း ရှုမြင်မိပါသည်။
အရှေ့တီမောဟု မြန်မာပြည်သူအများ သိမှတ်ထားကြသည့် တီမောလက်စ်တေနိုင်ငံသည် မြန်မာ့နွေဦးတော်လှန်ရေးအား အားပေးထောက်ခံလျက်ရှိ သော နိုင်ငံတကာအစိုးရများအတွက် စံပြုဖွယ်ရာ ရပ်တည်ချက်ကို ပြသသွား ပါသည်။
တီမောလက်စ်တေနိုင်ငံနှင့် အစိုးရအဖွဲ့သည် နွေဦးတော်လှန်ရေးနှင့် မြန်မာပြည်သူလူထုအတွက် ဒီမိုကရေစီမဟာမိတ်အဖြစ် သက်သေပြနေကြောင်း မှတ်တမ်းပြုတင်ပြအပ်ပါသည်။
(မှတ်ချက် ။ ။ BNI-Myanmar Peace Monitor မှ အပတ်စဉ်သတင်းသုံးသပ်ချက်စာစောင် အမှတ် – ၁၁၉ မှ ကူးယူ ဖော်ပြထားခြင်း ဖြစ်သည်။)
