မြေနီလမ်း ဘေးမှာ ဝါးကပ်တွေနဲ့ တည်ဆောက်ထားပြီး တချို့အိမ်က သက်ကယ်မိုး၊ တချို့အိမ်က သွပ်ပြားနဲ့မိုးထားတဲ့ အိမ်သစ်တွေ အစီအရီ နေရာယူထားပါတယ်။ အဲဒီအိမ်တွေက ရွာတန်းရှည်ပုံစံနဲ့ နေရာ ယူထားပြီး ရွာပတ်ဝန်းကျင်က လှပ တိတ်ဆိတ် နေပါတယ်။
အဲဒီ ကျေးရွာလေးကတော့ လဲချားမြို့နယ် လဲချား-မိုင်းနောင် ကားလမ်းပေါ်မှာ တည်ရှိတဲ့ ဝမ်တင်းလီကျေးရွာ သစ်လေး ပါပဲ။
အဲဒီရွာကို ရုတ်တရက်ကြည့်လိုက်ရင်တော့ နှစ်ပေါင်းများစွာ တည်ဆောက်လာတဲ့ ကျေးရွာ တစ်ရွာလို့ ထင်ကောင်းထင်ပါလိမ့်မယ်။
ဇွန်လဆန်းပိုင်း က ဖြစ်ပွားတဲ့ ကျေးသီးမြို့နယ်ရှိ သျှမ်းတပ် (၂) တပ် တိုက်ပွဲကြောင့် ဇူလိုင် (၁၁) ရက်နောက်ပိုင်း နားတွန်ကျေးရွာ၊ ကုန်းပိုက်ကျေးရွာ၊ ကုန်းကန်ကျေးရွာရှိ ဒေသခံတစ်ချို့ ဝမ်တင်းလီရွာသို့ လာရောက်ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။
ဒါကြောင့် ဒီရွာလေးဟာ သျှမ်းလက်နက်ကိုင် တိုက်ပွဲကြား ပေါက်ဖွားလာတဲ့ကျေးရွာလို့ ပြောရင်လည်း မမှားပါဘူး။
ရွာအဝင် နေရာမှာ “ဝမ်တင်းလီ” မှ ကြိုဆိုပါ၏ ဆိုပြီး သျှမ်းဘာသာဖြင့် သစ်သားပေါ်ရေးထွင်းထားပါတယ်။
ရွာဝင်ဝင်ချင်း ထိပ်မှာတော့ ဆောက်လက်စ စာသင်ကျောင်းဆောင်နဲ့ UNHCR မှ လှူထားတဲ့ မိုးကာတဲကြီးကို မြင်တွေ့ရမှာပါ။
အဲ့မိုးကာတဲကြီးထဲမှာတော့ ကလေးတွေ ဗဟုသုတ တိုးပွားလာစေရန်အတွက် စာကြည့်တိုက် အဖြစ် တည်ဆောက်ထားပါတယ်။
ဆောက်လုပ်လို့ မပြီးသေးတဲ့ စာသင်ကျောင်းဆောင်နဲ့ (UNHCR) မှလှူထားတဲ့ မိုးကာတဲကြီးကို ကလေးတွေရဲ့ ဗဟုသုတတိုးပွားလာစေဖို့အတွက် စာကြည့်တိုက် ပြုလုပ်ထားပါတယ်။
အဲ့ရွာမှာ စာသင်ပေးတဲ့ ကျောင်းဆရာ (၄)ဦးသာရှိပြီး၊ ကျောင်းသား (၆၅)ဦးရှိကာ အဓိကအနေနဲ့ သျှမ်းတိုင်းရင်းသားစာပေ၊ သင်္ချာဘာသာ၊ အင်္ဂလိပ်စာ၊ မြန်မာစာ၊ အထွေထွေဗဟုသုတနဲ့ ကွန်ပျူတာတွေကို သင်ကြားပေးနေပါတယ်။
“မူလတန်းတွေကိုတော့ သျှမ်းစာသင်ပေးပြီး အလယ်တန်းတွေကိုတော့ သျှမ်းစာ၊ သင်္ချာ၊ အင်္ဂလိပ်၊ အကြီးတန်းတွေတော့ သျှမ်းစာထဲက သျှမ်းသမိုင်းကြောင်းတွေ၊ ကမ္ဘာ့သမိုင်းကြောင်းတွေပါမယ်၊ အင်္ဂလိပ်စာ (4 Skills) နဲ့ ကွန်ပျူတာပါ သင်ပေးတယ်။ အတန်းပညာကတော့ သျှမ်းစာနဲ့ သတ်မှတ်တယ်” လို့ ကလေးငယ်တွေကို စာသင်ပေးနေတဲ့ ဆရာတစ်ဦးက ပြောပါတယ်။
အစပိုင်းမှာတော့ စစ်ရှောင်နေရာအဖြစ် ခဏသာ ပြုလုပ်ပေးခဲ့ပေမယ့် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အချင်းချင်းကြား ဒီနေ့အချိန်ထိ စစ်ရေးတင်းမာနေတဲ့အတွက် ကလေးတွေပညာရေးမပျက်အောင် ရွာသစ်ကို တည်ထောင်လိုက်ခြင်းဖြစ်ကြောင်း ရွာသစ်တည်ထောင်ရာတွင် ဦးဆောင်ခဲ့တဲ့ သျှမ်းအမျိုးသားတစ်ဦးက ပြောပါတယ်။
“အစကတော့ စစ်ဘေးခနတိမ်းရှောင်လာတာပဲ။ ဒါပေမယ့် ဒီချိန်ထိ အခြေနေက မကောင်းသေးဘူး။ ထွက်ပြေးလာတဲ့ထဲမှာ ကျောင်းသား တွေလည်းပါတယ်။ ပညာရေးပိုင်းမှာ မပျက်အောင် ရွာသစ်တစ်ခု တည်ထောင်မယ်လို့ ရည်ရွယ်ထားတယ်” လို့ ၎င်းက ဆိုပါတယ်။
ဝမ်တင်းလီကျေးရွာသစ်မှာတော့ အိမ်ထောင်စု စုစုပေါင်း (၆၅)စုရှိပြီး အိမ်ထောင်စု တစ်စုမှာ ပေ(၈၀ x ၁၀၀) မြေကွက်ပေးထားပါတယ်။ အိမ်ရှေ့ ခြံစည်းရိုးကိုယ်စီခတ်ထားပြီး ခြံရှေ့မှာ ၁ ပေ အနက်၊ ၁ ပေ အကျယ် ရေမြောင်းလည်း တူးထားပါတယ်။
“တစ်ရွာလုံး သောက်သုံးရေ ရရှိဖို့ အဝီစိရေတွင်း တူးပေးတယ်။ ရေတိုင်ကီ တည်ဆောက်ထားပေးတယ်။ မီးကတော့ ဆိုလာမီးကို အသုံးပြုတယ်” လို့ ကျေးရွာတည်ဆောက်ရာတွင် ပါဝင်သူတစ်ဦးက ပြောပါတယ်။
ယခုအချိန်မှာတော့ စားသောက်ရေးပိုင်းကို ရပ်နီး၊ ရပ်ဝေးက အလူရှင်တွေ ၊ လဲချားမြို့ပေါ် ဒေသခံတွေ NGO အဖွဲ့အစည်းဖြစ်တဲ့ UNHCR ၊ ICRC တွေ လာရောက်လှူဒါန်ထောက်ပံ့ပေးနေပြီး လက်ရှိချိန်ထိတော့ စားနပ်ရိက္ခာတွေကတော့ ဖူလုံကြပါတယ်။
ဒါ့ပေမယ့် ရွာသစ် ရေရှည်ရပ်တည်နိုင်ဖို့အတွက် တောင်ယာစပါးတွေ၊ ပြောင်းတွေ၊ မြေပဲတွေ စိုက်ပျိုးထားဖို့ စီစဉ်နေပြီဖြစ်ကြောင်း ကျေးရွာတာဝန်ခံ တစ်ဦးက ပြောပါတယ်။
“ရေရှည်အတွက်တော့ ကျနော်တို့ စိုက်ပျိုးဖို့ စီစဉ်ထားတယ်။ နောက်နှစ်မှာ ကိုယ့်ကိုယ် ရပ်တည်နိုင်အောင် ကြိုးစားနေတယ်။ တောင်ယာစိုက်ပျိုးခွင့်ရဖို့အတွက် ကျေးရွာ က ရပ်ရွာလူကြီးတွေနဲ့ တိုင်ပင်တောင်းဆို ထားပါတယ်” လို့ တာဝန်ခံ တစ်ဦးက ပြောပါတယ်။
ဒါပေမယ့် ကျေးရွာအတွင်းမှာတော့ ကြက်၊ ဝက်မွေးမြူတာတွေမပြုလုပ်ရသလို မူးယစ်၊ အရက်သေစာတွေလည်း မသောက်စားရကြောင်း ကျေးရွာစည်းကမ်းအနေနဲ့ ထုတ်ထားပါတယ်။
နောက်ပြီး မတူညီတဲ့ ကျေးရွာတွေကနေ စစ်ရှောင်ရင်း မတူညီတဲ့ ဒေသ ကနေ လာရောက်စုဝေး နေထိုင်တဲ့ အတွက် ရွာသားအချင်းချင်း ပြောဆိုရန်ဖြစ်တာတွေ မပြုလုပ်ရ၊ တစ်ရွာတည်းသားလို အချင်းချင်း ရိုင်းပင်းကူညီတတ်ဖို့ စည်းကမ်း သတ်မှတ်ထား ပါတယ်။
“ဒီမှာက စိတ်လုံခြုံမှုရှိတယ်။ ဘာမှ မကြောက်ရဘူး။ နောက် အစစအရာရာ အဆင်ပြေတယ်။ ကလေးတွေ အတွက်လည်း ကောင်းကောင်းစာသင်ရတော့ စိတ်ချမ်းသာတယ်” လို့ ဝမ်တင်းလီရွာမှာ လာရောက်နေထိုင်တဲ့ အသက် (၄၀)ကျော် အမျိုးသမီးက ပြောပါတယ်။
ဘဝသစ်တည်ဆောက်ဖို့ အတွက် ရှိခဲ့ဖူးတဲ့ တောင်ယာတွေ ကို စွန့်ပြီး ရွာသစ်ကို လာရောက်နေခဲ့ကြပေမယ့် တခါတလေမှာတော့ မွေးဖွားရာ ဇာတိမြေ ကိုတော့ သတိရနေဆဲပါ။
“ စစ်ရေးပဲဖြစ်လို့ တာ ပြောင်းလာရတာ။ အဲ့နေရာမှာ ထပ်ဖြစ်မှာပဲကြောက်ရတယ်။ ဒါ့ကြောင့် ရွှေ့ပြောင်းလာရတာ။ လယ်ယာတွေကိုတော့ နှမြောပေမယ့် ဘယ်တတ်နိုင်မှာလဲ” လို့ ဝမ်တင်းလီကျေးရွာမှာ နေထိုင်တဲ့ အမျိုးသမီးက ဆိုပါတယ်။
ဝမ်တင်းလီရွာမှာ လာရောက်နေထိုင်တဲ့ အသက်ကြီးပိုင်းတချို့ မိမိဇာတိမြေကို ပြန်ချင်ကြပေမယ့် သက်လတ်ပိုင်းနဲ့ လူငယ်ပိုင်းတွေတော့ လက်ရှိ ကျေးရွာမှာ အခြေချနေထိုင်သွားပြီး ဘဝသစ်တည်ဆောက်သွားကြမှာ လို့ ဆုံးဖြတ်ချက်ချလိုက်ပါတယ်။
“ နေရပ်ကတော့ ပြန်ချင်တာပေါ့။ ငယ်ကတည်းက နေတဲ့ရွာ၊ ဘယ်သူကမပြန်ချင်မှာလဲ။ ဒီမှာ က တော့ ဘဝသစ်ကို ပြန်တည်ရတာ အစစအရာရာ ပြန်စရတယ်လေ” နားတွန်ကျေးရွာမှ ပြောင်းလာတဲ့ အသက် (၅၀)ကျော် အမျိုးသားတစ်ဦးက ပြောပါတယ်။
နေရာသစ်လေးဟာ ကလေးငယ်တွေ အတွက် စိတ်ချရမယ့် နေရာဖြစ်တဲ့အတွက် “ကျမကတော့ ဒီမှာပဲဆက်နေသွားမယ်။ ရွာကို မပြန်တော့ဘူး။ ဒီမှာက အစစအရာရာ အဆင်ပြေတယ်။ ကလေးရှိသူတော့ ဒီမှာက စိတ်ချရတယ်” လို့ ဝမ်တင်းလီရွာမှာနေထိုင်တဲ့ အမျိုးသမီး တစ်ဦးက ဆိုပါတယ်။
သျှမ်းလက်နက်ကိုင် အချင်းချင်းတိုက်ပွဲကြား စစ်ပဋိပက္ခကြား ပေါက်ဖွားလာတဲ့ ဝမ်တင်းလီ ရွာသစ်လေးဟာ တိတ်ဆိတ်အေးချမ်းနေကြပေမယ့် ရွာမှာရှိတဲ့ သျှမ်းလူထုတွေ ကလေးငယ်တွေရဲ့ စိတ်မှာတော့ ဒဏ်ရာဗရပွတွေနဲ့ စိတ်အေးချမ်းဖို့ ဆက်လက်ကုစားသွားရအုံးမှာပါ။
